Alcoasamningurinn dregur Landsvirkjun niður

Ýmislegt hefur verið sagt og skrifað um arðsemi Kárahnjúkavirkjunar. Þ.á m. að arðsemi af virkjuninni sé of lítil. En einnig að gera megi ráð fyrir að arðsemi virkjunarinnar verði með ágætum á næstu árum og áratugum.

Arðsemi Kárahnjúkavirkjunar mun ráðast af þróun álverðs og vaxta

Kárahnjúkavirkjun var reist vegna álvers Alcoa á Reyðarfirði (Fjarðaáls) og er langstærsta virkjunin á Íslandi. Mikilvægt er að hafa í huga að þegar horft er til framtíðar er arðsemin af virkjuninni talsvert óviss og ófyrirsjáanleg. Arðsemin mun fyrst og fremst ráðast af breytingum á álverði, því verðið á raforkunni til Alcoa er tengt álverði. Og auðvitað ræðst arðsemin líka mjög af þróun vaxta, þ.e. fjármagnskostnaði Landsvirkjunar vegna virkjunarinnar.

Það er því lítið hægt að fullyrða um arðsemi Kárahnjúkavirkjunar til framtíðar. Aftur á móti er auðveldara að meta arðsemi virkjunarinnar það sem af er. Hvort sú arðsemi er of lítil eða eðlileg er matsatriði og fer eftir því hvað miðað er við. En það er aftur á móti staðreynd að arðsemin af raforkusölunni til Fjarðaáls er það lítil að hún hefur verið að draga arðsemi Landsvirkjunar niður. Hvað svo sem síðar verður.

Nýr samningur Landsvirkjunar og Rio Tinto Alcan jók arðsemi LV

Það sem þarna spyrnir á móti, þ.e. dregur arðsemi Landsvirkjunar upp, er hinn nýi raforkusamningur fyrirtækisins við Rio Tinto Alcan vegna álversins í Straumsvík. Sá samningur endurspeglar prýðilega þá stefnu Landsvirkjunar að hámarka afrakstur af þeim orkulindum sem fyrirtækinu er treyst fyrir með sjálfbæra nýtingu, verðmætasköpun og hagkvæmni að leiðarljósi, eins og lesa má á vef fyrirtækisins.

Það er sem sagt ekki Kárahnjúkvirkjun né raforkusamningurinn við Alcoa sem er ástæðan fyrir vaxandi eiginfjármyndun og vaxandi arðgreiðslum Landsvirkjunar síðustu árin. Það er einkum nýi samningurinn við RTA sem er ástæða betri afkomu Landsvirkjun en ella væri og veitir fyrirtækinu meiri möguleika til að auka arðgreiðslur sínar til eigandans. Sem er íslenska ríkið og þar með þjóðin. Þetta er jákvætt og gott.

Þessi nýi raforkusamningur Landsvirkjunar vegna álvers Rio Tinto Alcan í Straumsvík (Ísal) er frá árinu 2010. Vegna aukinnar arðsemi Landsvirkjunar skipta svo líka máli smærri nýlegir samningar, svo sem við gagnaver. Þar sem samið var um raforkuverð sem er miklu hærra en meðalverð Landsvirkjunar til stóriðju. Hlutfallslega hafa þeir samningar þó vissulega ekki mikil áhrif á heildarafkomu Landsvirkjunar vegna þess hversu orkumagnið er þarna hógvært. En þarna er hvert og eitt skref mikilvægt. Allt er þetta til marks um góðan árangur af stefnu Landsvirkjunar um að nýtingin á orkuauðlindum skili viðunandi arði til þjóðarinnar.

Samningurinn vegna Straumsvíkurversins er mjög jákvæður fyrir Landsvirkjun

Til að lesendur átti sig betur á ofangreindu samspili raforkusamninganna vegna Fjarðaáls og Straumsvíkur er hér birt graf (sjá neðst í greininni). Sem sýnir þær tekjur sem Landsvirkjun hefur haft af Fjarðaáli annars vegar og Straumsvík hins vegar síðustu sex ár (tekjur pr. seld MWst). Eins og sjá má þá hækkaði raforkuverðið til Straumsvíkur á öllu þessu tímabili. En verðið til Fjarðaáls hefur aftur á móti farið lækkandi (einkum vegna lækkandi álverðs; sjá rauðu súlurnar á grafinu).

Í upphafi tímabilsins var verðið til Fjarðaáls að vísu lítið eitt hærra en til Straumsvíkur. Enda var Straumsvík þá ennþá að fá raforku skv. gömlum samningi - en það breyttist sem sagt með nýja samningnum 2010. Og nú á tímum lágs álverð er augljóst hversu nýi samningurinn við RTA er jákvæður (sbr. grænu súlurnar á grafinu). Og jafnvel þó svo álverð hækki mikið er ólíklegt að raforkuverðið til Fjarðaáls verði sambærilegt við Straumsvík - því til að svo verði þarf álverð að hækka um hvorki meira né minna en nálægt því 70% frá núverandi álverði. Þetta eitt og sér sýnir vel gríðarlegt mikilvægi Straumsvíkursamningsins fyrir Landsvirkjun. Og ánægjulegt að hann gildir til ársins 2036.

Fjarðaál dregur Landsvirkjun niður

Niðurstaðan er því sú að meðan raforkusamningurinn við Straumsvík frá 2010 er sterkur drifkraftur að baki aukinni arðsemi Landsvirkjunar, er orkusamningurinn við Fjarðaál frá 2003 að draga afkomu Landsvirkjunar niður. Enda er alkunna að það að verðtengja raforkuna frá raforkufyrirtæki (Landsvirkjun) við álverð eykur áhættu orkufyrirtækisins (Landsvirkjunar). Og sá áhættuáttur einn og sér er t.d. til þess fallinn að skapa Landsvirkjun verri vaxtakjör en ella væri. Sík verðtenging er einmitt í Alcoa-samningnum frá 2003. En ekki í samningi Landsvirkjunar við Rio Tinto Alcan frá 2010; þar er raforkuverðið tengt bandarískri neysluvísitölu sem er miklu áhættuminni tenging.

Eðlilegt að Norðurál greiði svipað og Straumsvík

Það er sem sagt svo að vegna álverðstengingarinnar hefur Alcoa-samningurinn verið að draga afkomu Landsvirkjunar niður. Og með álverðstengingunni veldur Alcoa-samningurinn því að rekstrarafkoma Landsvirkjunar til framtíðar er ennþá ófyrirsjáanlegri en ella væri. Þar með eykur Alcoa-samningurinn áhættu Landsvirkjunar - bæði að mati lánveitenda og fyrirtækja sem leggja mat á getu Landsvirkjunar til að greiða skuldir sínar. 

Það sem aftur á móti er jákvætt er aukin arðsemi Landsvirkjunar vegna nýja samningsins við RTA. Og miklu skiptir að arðsemi Landsvirkjunar haldi áfram að aukast. Svo sem með því að raforkuverð hækki verulega til álvers Century Aluminum (Norðuráls) og til kísilmálmverksmiðju China Bluestar (Elkem). Því einungis þannig geta arðgreiðslur Landsvirkjun til eiganda síns aukist umtalsvert á komandi árum.

Þess má geta að vegna lækkandi álverðs er verðmunurinn á raforkunni til Fjarðaáls (Alcoa) og Ísal í Straumsvík (RTA) ennþá meiri nú um stundir en verið hefur undanfarin ár. Verðið á raforkunni til Fjarðaáls hefur sem sagt lækkað talsvert frá síðasta ári, en á sama tíma hefur raforkuverðið til Straumsvíkur hækkað (í samræmi við bandaríska neysluvísitölu). Loks má minna lesendur á að verðin sem koma fram á grafinu hér að neðan eru raforkuverð ásamt flutningskostnaði. Hið raunverulega endurgjald álfyrirtækjanna fyrir raforkuna er því ennþá lægra en þarna kemur fram.