Norðmenn auka verðmætasköpun orkuauðlindanna

Í gærmorgun (mánudaginn 13. okt) tilkynnti norska olíu- og orkumálaráðuneytið að það hafi heimilað Statnett að ráðast í lagningu tveggja nýrra háspennukapla neðansjávar; annars vegar milli Noregs og Þýskalands og hins vegar milli Noregs og Bretlands. Þessar nýju tengingar gefa kost á að nýta sveigjanleika og stýranleika norska vatnsaflsins í enn ríkari mæli og þannig auka arðsemi þess. Þarna er tilgangurinn því fyrst og fremst að auka verðmætasköpun í norska raforkuiðnaðinum. Um leið er verið að efla orkuöryggi í Noregi og auka aðgengi Evrópu að raforku frá endurnýjanlegum auðlindum.

Lengri og öflugri sæstrengir

Lengsti neðansjávarkapallinn af þessu tagi í dag er NorNed kapallinn milli Noregs og Hollands. Hann er rétt tæplega 600 km langur og er 700 MW. Kapallinn milli Noregs og Þýskalands verður nálægt þeirri vegalengd - en tvöfalt öflugri. Kapallinn milli Noregs og Bretlands verður nálægt 800 km langur. Hann verður því lengsti rafstrengur neðansjávar sem lagður hefur verið í heiminum.

Þessir tveir nýju sæstrengir eru nefndir North Sea Network (Bretlandskapallinn) og Nord.Link  (Þýskalandskapallinn). Þetta verða geysiöflugir kaplar; hvor um sig verður 1.400 MW. Þar með mun aflgeta millilandastrengja Noregs aukast um u.þ.b. 50%. Tæknilega verða kaplarnir þannig úr garði gerðir að raforkan getur streymt í sitt hvora áttina, þ.a. þeir bjóða bæði upp á innflutning og útflutning á raforku. Þar að auki mun möguleg bilun í köplunum ekki endilega stöðva raforkuflutninga um þá, heldur einungis takmarka hana tímabundið. Þarna er því dregið verulega úr rekstraráhættunni.

Samstarf Statnett, National Grid, TenneT og KfW

Noregsmegin er það Statnett sem leiðir umrædd verkefni og verður með 50% eignarhald í báðum strengjunum. Statnett gegnir sambærilegu hlutverki í Noregi eins og Landsnet gerir hér á landi (munurinn er sá að Statnett er alfarið í beinni eigu norska ríkisins, en Landsnet er í eigu Landsvirkjunar og fleiri orkufyrirtækja). Statnett hefur nú þegar öðlast mikla reynslu af rekstri svona millilanda-háspennukapla. Fyrirtækið sér svona strengi sem afar góðan kost til aukinnar arðsemi fyrir norska raforkuiðnaðinn - sem vel að merkja er nær allur í opinberri eigu rétt eins og hér á Íslandi.

Norðmenn hafa sem sagt góða reynslu af svona kapaltengingum við nágrannalöndin (Norðmenn eru með kapaltengingar af þessu tagi til bæði Danmerkur og Hollands og að auki tengingar á landi til Svíþjóðar, Finnlands og Rússlands). Sömuleiðis hafa erlendir samstarfsaðilar Statnett verið afar áhugasamir um þessar nýju tengingar. Þar er annars vegar um að ræða breska raforkuflutningsfyrirtækið UK National Grid og hins vegar hollensk-þýska TenneT (sem er i eigu hollenska ríkisins, en auk þess að reka hollenska háspennukerfið er TenneT umsvifamikið í raforkuflutningum í Þýskalandi). Samkvæmt fréttatilkynningu Statnett er þýski ríkisbankinn KfW einnig hluthafi í kaplinum milli Noregs og Þýskalands.

Leið kapalsins og tímasetning hefur verið ákveðin

Kapallinn milli Noregs og Bretlands, North Sea Network, verður lagður milli Kvilldal i Rogalandi í SV-Noregi og Blyth á Englandi. Kapallinn milli Noregs og Þýskalands verður lagður milli Tonstad í S-Noregi og bæjarins Wilster í Slésvík-Holtsetalandi í Þýskalandi. Stefnan er að Þýskalandskapallinn verði kominn í gagnið strax árið 2018 og að Bretlandskapallinn hefji rekstur tveimur árum síðar eða 2020.

Ísland ætti að huga að kapaltengingum við nágrannalöndin 

Umrædd ákvörðun norskra stjórnvalda, Statnett og annarra þátttakenda í verkefnunum er m.a. til marks um eftirfarandi: Í fyrsta lagi má nefna góða reynslu bæði Norðmanna og viðskiptavina þeirra handan kaplanna af þeim tengingum sem þegar eru fyrir hendi. Í öðru lagi hefur tækniþróun skilað góðum árangri undanfarin ár; raforkutapið í svona sæstrengjum verður sífellt minna og kaplarnir lengri og hagkvæmari. 

Fréttirnar af þessum tveimur nýjum sæstrengjum renna sterkari stoðum undir þá hugmynd að skynsamlegt sé að leggja rafmagnskapal milli Íslands og Evrópu. Kapall milli Íslands og Bretlands yrði einungis um 300 km lengri en kapallinn milli Bretlands og Noregs. Og þó svo kapall milli Íslands og Bretlands þurfi að fara um mun meira dýpi (allt að 1.000 m) er komin góð reynsla á kapla sem liggja um ennþá meira dýpi (yfir 1.600 m í Miðjarðarhafi).

Tæknilega er því afar líklegt að kapall milli Íslands og Evrópu sé raunhæfur kostur. Og ekki síður er afar líklegt að slíkur kapall myndi auka arðsemi í raforkuframleiðslunni hér verulega og skila Íslandi miklum tekjum og hagnaði - vel að merkja í beinhörðum erlendum gjaldeyri. Það er einmitt slík verðmætasköpun sem er okkur mikilvæg til að bæta stöðu þjóðarbúsins og þannig gefa tækifæri á meiri hagsæld og auknum kaupmætti þjóðarinnar.

Viðræður við Breta hafa tafist óþarflega lengi 

Til að fá skýrari mynd af arðsemi verkefnisins er mikilvægt að íslensk stjórnvöld tefji ekki viðræður við breska orkumálaráðuneytið (DECC) meira en orðið er. Í þessu efni er vert að minna á að nú eru um 16 mánuðir liðnir síðan DECC óskaði eftir viðræðum við íslensk stjórnvöld um mögulegan kapal milli landanna. Mikilvægt er að hafa í huga að Bretar (gegnum National Grid) veita ekki ótakmörkuðum fjármunum til framkvæmda af þessu tagi. Þess vegna skiptir forgangsröðun þeirra máli. Ef Íslendingar draga það enn meira að formlegar viðræður geti hafist milli landanna, minnka óhjákvæmilega líkurnar á því að verkefnið verði að raunveruleika. Það er ekki eftir neinu að bíða.