Samál á villigötum

Rangfærslur og villandi upplýsingar hafa upp á síðkastið borist frá snyrtilegum skrifstofum framkvæmdastjórnar Norðuráls og Samáls. Þar er því m.a. haldið fram að meðalverð til á álvera á Íslandi sé 29-30 USD/MWst. Sem er augljóslega rangt.

Hér verður fjallað um þetta meðalverð og hvernig Norðurál og Samál hafa flækt sig í delluboðskap. Sem felst í því að vitna til talna sem eru gefnar upp í trúnaðarskýrslum breska fyrirtækisins CRU Group og eru augljóslega rangar.

Framsetning þeirra Ágústs Hafberg hjá Norðuráli og Péturs Blöndal hjá Samáli á umræddum tölum í greinum sem þeir hafa verið að birta, er annað hvort til merkis um að þeir hafi ótrúlega takmarkaða þekkingu á íslenska orkumarkaðnum eða að þeir kjósi að líta framhjá staðreyndum og kynni af ásetningi tölur sem augljóslega eru rangar. Þarna er því annað hvort á ferðinni furðuleg vanþekking þeirra eða markviss vilji til að villa um fyrir lesendum um það hvað álverin hér eru að borga fyrir raforkuna.

Ófagleg vinnubrögð Norðuráls

Þarna fór í fararbroddi Ágúst Hafberg, framkvæmdastjóri hjá Norðuráli, með flaum af rangfærslum í grein sem birtist nýverið á Kjarnanum. Sú grein ber merki um afskaplega ófagleg vinnubrögð framkvæmdastjórans og skort á virðingu fyrir staðreyndum. Í þessu sambandi má nefna eftirfarandi rangfærslur:

• Í fyrsta lagi hélt umræddur framkvæmdastjóri hjá Norðuráli því fram að ég hefði farið rangt með tölur í nýlegri grein um raforkuverð til álvera. Sannleikurinn er þó sá að ég fór þar rétt með allar tölur, sbr. nýlega svargrein mína þar um.
• Í öðru lagi reyndi framkvæmdastjóri Norðuráls að gera lítið úr mínum málflutningi um þau tímamót sem eru að eiga sér stað í efnahagssögu Íslands. Sem m.a. felast í því að raforkusamningur Norðuráls og Landsvirkjunar, þar sem Norðurál nýtur sannkallaðs botnverðs, er að renna út árið 2019. Framkvæmdastjórinn talaði um „misskilning“ minn í þessu efni. Sannleikurinn er þó sá að um þetta er nákvæmlega enginn misskilningur (eins og ég rakti líka í áðurnefndri svargrein). Það að yfirstjórn Norðuráls reyni að láta líta svo út sem samningurinn við Landsvirkjun sé ekki að renna út - eða að Norðurál eigi áfram sjálfkrafa aðgang að orkunni - er eiginlega alveg dásamleg ósvífni hjá framkvæmdastjóra Norðuráls.
• Í þriðja lagi hefur umræddur framkvæmdastjóri Norðuráls haldið því fram að meðalverð á raforku til álvera á Íslandi sé 30 USD/MWst. Þetta er líka rangt - eins og allt hitt hér að ofan sem Ágúst Hafberg hefur haldið fram. En það er þetta atriði sem ég ætla sérstaklega að beina sjónum að hér í þessari grein.

Til að kóróna vitleysuna dreifði svo umræddur framkvæmdastjóri Norðuráls upplýsingum úr trúnaðarskýrslu CRU í tölvupósti og á samfélagsmiðlum. Sem olli því að starfsmenn hjá CRU fengu nánast áfall, þegar þeir fréttu af þessari meðferð á trúnaðarupplýsingum. Allt sýnir þetta hversu fádæma ófaglegur og yfirgengilega ósvífinn viðkomandi framkvæmdastjóri Norðuráls er. Og það er áhugavert að umræddur framkvæmdastjóri situr í skjóli forstjóra Norðuráls, sem þar með hlýtur að teljast vera höfuðpaurinn í þessum dellumálflutningi Norðuráls.

Beinum sjónum að meðalverði allra orkufyrirtækjanna

Ég hef þegar svarað rangfærslum Norðuráls í minn garð og ætla ekki að þreyta lesendur þessarar greinar með meiri endurtekningu á því. Hér ætla ég aftur á móti að beina athyglinni að upplýsingum um meðalverð á raforku til álvera á Íslandi. Þetta er efni sem ég hef ekki fjallað sérstaklega um í skrifum mínum undanfarið. Því þar hef ég eingöngu verið að skrifa um raforkuverðið frá Landsvirkjun. 

Hér í dag ætla ég sem sagt að beina athyglinni sérstaklega að upplýsingum um meðalverð raforku til álvera á Íslandi. Þ.e. þegar miðað er við raforkusölu frá öllum orkufyrirtækjunum til álveranna, en ekki bara frá Landsvirkjun, eins og ég hef áður fókuserað á í skrifum mínum. 

Með blessun stjórnar Samáls?

Allar tölur sem ég hef sett fram um raforkuverð til áliðnaðar eru réttar. Og málflutningur framkvæmdastjóra Norðuráls, Ágústs Hafberg, hefur verið tóm þvæla. Og Samáli er lítill greiði gerður með því að Pétur Blöndal, framkvæmdastjóri þessara hagsmunasamtaka álfyrirtækjanna þriggja á Íslandi, hefur nú klaufast til að taka undir sjónarmið og rangfærslur sem Norðurál hefur verið að halda fram. Slíkt er einungis til þess fallið að draga úr trúverðugleika Samáls. Eðlilegast væri að stjórn Samáls brygðist við þessu og gætti þess að Samál verði ekki málpípa i dellumálflutningi Norðuráls.

Pétur Blöndal virðist ekki átta sig ekki á því að þær tölur sem Ágúst (og CRU) hafa sett fram um meðalverð á raforku til álvera á Íslandi eru rangar. Það kemur á óvart að jafn talnaglöggur maður eins og Pétur hafi ekki séð þetta. Nema það hafi beinlínis verið ásetningur hans að reyna að blekkja lesendur með því að bera á borð umræddar rangar tölur. Ég á reyndar erfitt með að trúa slíku upp á Pétur og held að hann hafi einfaldlega ekki áttað sig á staðreyndunum.

Framkvæmdastjóra Samáls og Norðuráls skortir gagnrýna hugsun

Auk Landsvirkjunar eru það HS Orka og ON/OR sem selja raforku beint til álvera. Eins og nefnt var hér í upphafi hafa Ágúst Hafberg, framkvæmdastjóri hjá Norðuráli, og Pétur Blöndal, framkvæmdastjóri Samáls, báðir haldið því fram að meðalverð á raforku til álvera á Íslandi (með flutningi) sé á bilinu 29-30 USD/MWst. Og styðja þetta þeim rökum einum, að þetta sé álit greiningafyrirtækisins CRU Group.

Gallinn er bara sá að ef CRU segir að umrætt meðalverð hér sé á þessu bili (29-30 USD/MWst) þá er augljóst að CRU hefur rangt fyrir sér. Því rétt tala er talsvert mikið lægri. Þetta vita allir sem þekkja eitthvað örlítið til íslenska orkugeirans og áliðnaðarins hér. Nema þeir sem gleypa við sérhverri tölu frá CRU sem heilögum sannleika og forðast það líkt og heitan eld að mynda sér eigin skoðun eða horfast í augu við staðreyndir.

Það að umrædd tala hjá CRU er of há hefði Pétur Blöndal átt að sjá - og líka Ágúst Hafberg. Því þeir hljóta báðir að hafa einhverja þekkingu á orkumarkaðnum hér. Og þess vegna hefðu þeir átt að staldra við áður en þeir beittu þessari bersýnilega röngu tölu CRU gegn mínum málflutningi - ef einhver snefill af gagnrýninni hugsun er fyrir hendi hjá þeim félögunum. 

HS Orka og OR/ON eru ekki að fá 40-45 USD/MWst frá álverunum

Auk Landsvirkjunar selja HS Orka og ON/OR raforku til álveranna. Til að meðalverð raforku til álvera á Íslandi væri 29-30 USD/MWst þyrftu HS Orka og ON/OR að vera að fá meira en 40-45 USD/MWst fyrir raforkuna sem þau selja til álfyrirtækja.

Allir sem eitthvað þekkja til orkumála á Íslandi vita að það er alveg fráleitt. Og reyndar talsvert líklegt að meðalverðið sem HS Orka og ON/OR eru þarna að fá sé undir meðalverði Landsvirkjunar. Landsvirkjun er jú orkufyrirtækið með samninginn við Straumsvík, sem hljóðar upp á langhæsta verðið til áliðnaðarins hér. Sá samningur dregur meðalverð Landsvirkjunar til álvera vel upp. Alla leið upp í rúmlega 26 USD/MWst (miðað við meðalverð bæði 2013 og 2014; meðalverð Landsvirkjunar til allrar stóriðjunnar var svo rétt tæplega 26 USD/MWst).

Eðlilegast væri að þeir Pétur Blöndal og Ágúst Hafberg létu hvorki mig né CRU né aðra segja sér hvað er þarna rétt eða rangt. Með því að skoða þetta sjálfstætt myndu augu þeirra opnast fyrir því hversu ónákvæm og fráleit umrædd tala CRU (29-30 USD/MWst) vegna Íslands er í raun og veru. Sem er þó reyndar ekki aðalatriðið; aðalatriðið er að Norðurál er það álveranna sem er að greiða lægsta raforkuverðið hér. Og það verð verður brátt ekki lengur í boði heldur einungis miklu hærra verð. Það er aðalatriðið og það eru jákvæðu fréttirnar fyrir íslenska orkugeirann og íslensku þjóðina.

CRU fataðist flugið

Það er sem sagt talsvert mikil skekkja í útreikningi CRU á meðalverði á raforku til álvera á Íslandi. Að því gefnu að CRU segi í raun og veru að meðalverðið á Íslandi sé 29-30 USD/MWst, eins og þeir Ágúst og Pétur hafa haldið fram. Sjálfur kýs ég að virða trúnað við CRU og greini því ekki frá því hvaða tala það er sem CRU þarna nefnir.

Ég hef bent CRU á þessa skekkju sem er hjá þeim miðað við frásagnir Ágústs og Péturs. Í framhaldinu var mér sagt af starfsfólki CRU - ekki í trúnaði - að CRU hafi aldrei opinberlega (þ.e. gagnvart almenningi) sagt að meðalverðið til álvera á Íslandi sé 29 eða 30 USD/MWst. CRU tjáði mér einnig að meðalverðið til álveranna hér geti allt eins verið nálægt 26 USD/MWst eins og nálægt 30 USD/MWst; þarna sé um óvissu að ræða. En að CRU gefi þó enga opinbera tölu upp um þetta. Þannig er nú það.

Ég hef verið í ítrekuðum samskiptum við CRU og tel mig nú vita nákvæmlega hvað það var sem olli verulegri (meintri) skekkju hjá þeim í mati þeirra á meðalverðinu hér. Skekkjan er í reynd bæði augljós og klaufaleg. Kannski meira um það síðar.

Einbeittur ásetningur Norðuráls og Samáls til að dreifa röngum upplýsingum?

Vissulega er CRU þekkt fyrir að vera af mörgum álitið með fremstu greiningafyrirtækjum í heimi þegar kemur að raforkuverði til álfyrirtækja. En hafa ber í huga að orkusamningar álfyrirtækjanna hér eru ekki opinber gögn. Þess vegna þarf CRU að áætla verðið.

Til þess beitir starfsfólk CRU ýmsum aðferðum (módelum). Sem hafa þann tilgang að stuðla að góðri nálgun við hið raunverulega og rétta raforkuverð. En óvissumörkin eru samt þó nokkur. Auk þess sem stundum gerir starfsfólk CRU mistök í ályktunum sínum - jafnvel mjög einföld, klaufaleg en afdrifarík mistök.

Það sem sker í augu er hversu einbeittir þeir Ágúst og Pétur hafa verið að vísa til umræddra talna CRU. Því þær tölur eru svo bersýnlega rangar og fá ekki staðist. Þetta ættu bæði Ágúst og Pétur að hafa séð eða vitað. En vilji þeirra til að breiða út rangar upplýsingar er kannski of einbeittur og hefur kannski borið skynsemi þeirra ofurliði.

CRU mun vonandi leiðrétta útreikninga sína sem fyrst

Meðalverðið vegna Íslands sem CRU er sagt hafa gefið upp (en voru aldrei opinberar upplýsingar) var hærra en meðalverðið er í raunveruleikanum. Af einhverjum ástæðum kusu þeir Ágúst og Pétur að láta sem þeir sæju ekki skekkjuna hjá CRU og kynntu tölur CRU sem einhverskonar staðreynd án minnstu gagnrýnnar hugsunar. Kannski eru þeir Ágúst Hafberg eða Pétur Blöndal ekki alveg eins talnaglöggir og maður hafði vænst.

CRU mun vonandi sem fyrst leiðrétta töluna um meðalverð til álvera á Íslandi, svo hún verði nær því sem er í raun og veru. Það er þó mögulegt að CRU reyni að breiða svolítið yfir mistök sín - með því t.d. að trappa meðalverðið á Íslandi smám saman niður yfir lengra tímabil - því þessi klaufalegu mistök þeirra eru ekki góð til afspurnar (jafnvel þó svo CRU reyni að réttlæta þetta með því að tala um óvissumörk). En meðalverð raforku til álvera á Íslandi er sem sagt ekki það sem þeir félagar Ágúst Hafberg og Pétur Blöndal segja. Enda alveg augljóst að umrædd tala (29-30 USD/MWst) er talsvert miklu hærri en hið raunverulega meðalverð.

Óheppilegt fyrir Samál og áliðnaðinn á Íslandi

Ég ætla að láta CRU það eftir að leiðrétta meðalverðið. Og birti það því ekki hér, en læt nægja að minna á að meðalverð Landsvirkjunar til álvera er rétt rúmir 26 USD/MWst (miðað við bæði 2013 og 2014). Enda álít ég að alltof mikil áhersla hafi verið lögð á þetta tiltekna verð; meðalverð til álvera. Þar var sennilega um að ræða einhverskonar hálmstrá Norðuráls til að afvegaleiða umræðuna - og Samál klaufaðist til að taka þátt í því.

Aðalatriðið núna er að raforkusamningur Norðuráls og Landsvirkjunar rennur út árið 2019. Og nokkrum árum síðar renna út raforkusamningar Norðuráls við HS Orku og ON/OR. Það er þetta sem skiptir máli. Og moldviðrið sem þeir Ágúst Hafberg og Pétur Blöndal hafa þeytt upp í tengslum við umfjöllun um meðalverð á raforku til álvera hér, er einungis til þess fallið að draga athyglina frá umræddum samningi Landsvirkjunar og Norðuráls. Og því mikilvæga atriði að sá senn lausi eða útrunni samningur gefur tækifæri til að auka arðsemi Landsvirkjunar umtalsvert og það í þágu þjóðarinnar allrar.

Málflutningur þeirra félaganna kann líka að hafa haft þann tilgang að koma í veg fyrir að lesendur átti sig á því, að svo til hvergi í heiminum njóta álver eins lágs raforkuverðs eins og hér á Íslandi. Til hvers þeir félagar eru að standa í þessari vitleysu er samt svolítið einkennilegt. Því það eina sem þetta gerir er að ennþá augljósara verður en áður hvernig málflutningur áliðnaðarins hér byggir á áróðri fremur en staðreyndum. Það er ekki beinlínis til þess fallið að efla trú fólks á Samáli sem ábyrgum samtökum eða á álfyrirtækjunum sem ábyrgum og samfélagslega þenkjandi fyrirtækjum.

Fótgönguliðar éta upp dellutölur

Það er svo nánast hlægilegt hvernig ýmsir fótgönguliðar Norðuráls hafa hver á fætur öðrum birst á ritvellinum undanfarið og gripið umrædda tölu (29-30 USD/MWst) á lofti frá þeim Ágústi og Pétri. Og hamrað á því að ég viti ekkert um hvað ég er að tala, þegar ég segi raforkuverð til álvera á Íslandi vera lágt.

Þar tala menn sem hafa ekkert sjálfstætt til málanna að leggja og segjast jafnvel ekki einu sinni vita hvað CRU er. En fullyrða engu að síður að tölur CRU séu „tölulegar staðreyndir“ og að niðurstöður CRU og Samáls byggi á „alþjóðlegum tölum“. Líkt og CRU sé einhverskonar hálfguð ef ekki alguð. Þetta er alveg dásamlegt.

Sjálfur ætti ég kannski að vera bæði sár og reiður yfir rangfærslum framkvæmdastjóra Norðuráls í minn garð og tilraunum þeirra Ágústs og Péturs til að höggva að trúverðugleika mínum og þar með starfsheiðri. En satt að segja finn ég fyrst og fremst til vorkunnar gagnvart þeim mönnum sem koma fram með þeim hætti sem þarna hefur verið gert. Og verði þeim að góðu að halda rangfærslunum áfram - sjálfir eða með aðstoð fótgönguliða - ef þeir kæra sig um.

Nýr orkusamningur mun að lágmarki hljóða upp á 35 USD/MWst

Einhver mikilvægasta staðreynd málsins er sú að Norðurál er það álveranna hér sem er að greiða allra lægsta raforkuverðið. Straumsvík greiðir miklu hærra verð og meira að segja Fjarðaál greiðir nokkru hærra verð en Norðurál (þó svo samningur Fjarðaáls frá 2003 sé fyrirtækinu fádæma hagstæður). Í þessi sambandi er athyglisvert að sá sem mest kveinar undan málflutningi mínum og hefur haldið því fram að meðalverðið til álvera hér á Íslandi sé bara nokkuð hátt, er framkvæmdastjóri álfyrirtækisins sem einmitt dregur meðalverðið hér niður úr öllu valdi!

Það er líka staðreynd að stór raforkusamningur Norðuráls við Landsvirkjun er að renna út árið 2019. Og Norðurál mun vart fá nýjan orkusamning nema að fyrirtækið greiði eðlilegt og sanngjarnt verð - í líkingu við það sem gerist í sambærilegum samningum á svæðum og/eða löndum sem eðlilegt er að við tökum mið af. Þar með er augljóst að raforkuverðið í nýjum samningi yrði a.m.k. 35 USD/MWst eða jafnvel hærra verð.

Mjög áhugaverð tækifæri framundan vegna íslenskrar orku

Þar með myndu tekjur Landsvirkjunar á komandi árum aukast verulega. Það þykir Norðuráli súrt í broti, því fram til þessa hefur sá mismunur verið hluti af rausnarlegum hagnaði Norðuráls til Century Aluminum og hluthafa þess (sem fyrst og fremst er Glencore International). Hugsanlega væri þó skynsamlegast að Landsvirkjun leitaði strax eftir öðrum kaupanda að umræddri orku. Því núverandi kaupandi orkunnar virðist lítt ábyrgur viðskiptavinur.

Það er þó að sjálfsögðu alfarið mál Landsvirkjunar og svo sem ekki mitt að vera að tala gegn nýjum samningi við Norðurál/Century. Ég vil þó minna á þá staðreynd að orkumarkaðir hafa verið að breytast mikið síðustu árin. Sem gerir hina íslensku, grænu og áreiðanlegu raforku miklu eftirsóknarverðari en áður var. Þetta umhverfi skapar okkur tækifæri til að stórauka arðsemi af orkunýtingunni, öllum landsmönnum til heilla. Og þau tækifæri eigum við að nýta.

Orkuverð allra álfyrirtækjanna verður upplýst

Svo má hér að lokum minna á að raforkuverð til álvera á Íslandi (meðalverð) er með því lægsta í heimi. Mín vegna mega Norðurál og Samál halda því fram að umrætt orkuverð sé bara býsna hátt í alþjóðlegu samhengi. Og halda áfram að segja það aftur og aftur, í von um að einhver trúi þeirri vitleysu. Sá málflutningur Norðuráls og Samáls stenst ekki gagnvart staðreyndum. En vonandi kemur að því að slík fullyrðing Samáls og Norðuráls verði rétt - þegar búið verður að hækka orkuverðið til Norðuráls (Century Aluminum) og Fjarðaáls (Alcoa).

Ég get svo glatt Norðurál og hin álfyrirtækin með því, að þetta verður allt saman ennþá augljósara þegar ég mun birta raforkuverðið til sérhvers álfyrirtækjanna hér. Skrif þeirra Ágústs Hafberg og Péturs Blöndal hafa sannfært mig um að það er mikilvægt að ég birti þær upplýsingar. Þ.e. um raforkuverð sem hvert og eitt álfyrirtækjanna hér greiðir.

Þá verður þetta allt saman miklu skýrara í huga allra lesenda - þegar lesendur munu sjá hvaða raforkuverð hvert og eitt álveranna hér er og hefur verið að greiða undanfarin ár. Það er reyndar löngu tímabært að þessar upplýsingar séu birtar, því þær varða mikilvæga almannahagsmuni. En það er eðlilegt að byggja upp smá spennu og því ætla ég að láta nægja hér að segja að þessar upplýsingar um raforkuverð einstakra álvera hér, verða birtar á næstu vikum. Lesendur hafa því til einhvers að hlakka - um leið og þeir vonandi njóta íslenska hásumarsins næstu vikurnar. Góða helgi.