Bréfaklemmuspá Goldman Sachs

Olíuverð hefur fallið um meira en helming á innan við hálfu ári. Verðið er nú nálægt 50 USD/tunnu. Greiningafyrirtæki keppast nú við að lækka spár sínar um þróun olíuverðs. Og gefa okkur þessar líka fínu eftiráskýringar um það af hverju olíuverð hefur fallið svo mikið sem raun ber vitni.

Goldman Sachs hikstaði í haust sem leið

Goldman Sachs er eitt þeirra fyrirtækja sem er nýbúið að lækka spá sína. Fyrir einungis rúmlega tveimur mánuðum spáði fjárfestingabankinn því að olíuverð árið 2015 yrði á blinu 70-90 USD/tunnan. Í dag er olíuverð um 30% lægra en lággildið var í þeirri spá Goldman Sachs. Ennþá athyglisverðara er að á sama tíma, þ.e. þarna snemma vetrar, fullyrti Jeffrey Currie, yfirmaður hrávörugreininga hjá Goldman Sachs, að olíuverð færi ekki undir 60 USD/tunnu. Slíkt bara gæti ekki gerst.

Svo virðist sem helstu forsendur Goldman Sachs í þessari spá sinni, þarna í byrjun vetrar, hafi bæði reynst furðuréttar og furðurangar. Í spá fyrirtækisins var t.d. gengið út frá því að Sádarnir myndu ekki draga úr framleiðslu sinni og að lítill vöxtur væri olíueftirspurn i heiminum þessa dagana. Þetta hefur hvort tveggja reynst rétt. Aftur á móti virðist forsenda Goldman Sachs um botnverðið hafa verið alröng.

Goldman klýfur olíuspá sína í herðar niður

Þarna snemma vetrar miðaði Goldman Sachs, eins og áður sagði, við það að verðið gæti ekki farið undir 60 USD/tunnu. Rökin voru þau að þetta sé það sem kosti að sækja tunnu af bandarískri tight oil (sem Goldman Sachs nefnir shale oil). Sú viðmiðun er vafalítið of há; kostnaðurinn við að sækja tunnu af slíkri olíu úr starfandi olíulind er sennilega nær 40 USD.

Þess vegna fer ekki að draga almennilega úr framboði á tight oil þó svo verðið fari niður í "lower 70s", eins og Currie hafði fullyrt. Þetta sést vel í dag. Olíuerð þurfti að fara miklu neðar en í 70-75 USD/tunnu til að það færi að hægja á olíuframboði. Þetta er Goldman Sachs væntanlega farinn að skilja núna. A.m.k. er bankinn nýbúinn að endurskoða spá sína og hefur snarlækkað væntingar sínar um olíuverð vegna 2015.

Nú spáir Goldman Sachs olíuverðinu 2015 á milli 39-70 USD/tunnu. Lægra verðið er 3ja mánaða spáin og hærra verðið er 12 mánaða spáin (6 mánaða spá þeirra hljóðar nú upp á 40-43 USD). Þar með hefur spá Goldman Sachs um meðalverð olíu yfir 2015 lækkað um hátt í helming á einungis tveimur mánuðum (12 mánaða spáin hefur þó einungis lækkað um 20%). Og gerir bankinn nú ráð fyrir að olíuverð verði mjög lágt næsta hálfa árið, en fari þá að mjakast nokkuð örugglega upp á við og verði sem sagt nálægt 70 USD/tunnu í ársbyrjun 2016. Tekið skal fram að starfsfólk Goldman Sachs getur þess að verðið í lok ársins verði kannski ekki nákvæmlega 70 USD, en á bilinu 60-80 USD.

Ný olíuveröld

Það sem er kannski sérstaklega athyglisvert í nýjustu spám Goldman Sachs er hin nýja sýn þeirra á olíumarkaði. Þar er talað um nýja olíuveröld eða New Oil Order. Þessu er lýst þannig að vatnaskil hafi orðið í olíuveröldinni (Jeffrey Currie talar um new paradigm).

Áður fyrr hafi það haft afgerandi áhrif á þróun olíuverðs að olíuverkefni voru almennt afar umfangsmikil og hvert verkefni skilaði olíuframleiðslu sem erfitt var að minnka eða draga úr. Þar af leiðandi tók nokkuð langan tíma að breyta framleiðslumagninu. Og þeir einu sem réðu við slíkt að einhverju marki voru Sádarnir (og þess vegna kallaðir the swing producer).

Nú sé aftur á móti komin fram ný og sérstök tegund olíuiðnaðar sem minni meira á hefðbundna iðnaðarframleiðslu. Í þeirri vinnslu sé sáraeinfalt að bæta við eða draga úr framleiðslunni með stuttum fyrirvara og þannig bregðast við verðbreytingum á olíumarkaði.

Bréfaklemmuolían

Þarna á Golldman Sachs við framleiðslu á bandarískri tight oil, sem hefur snaraukist á síðustu árum. Þar hafa menn nálgast olíu, sem er mun dýrari í vinnslu en gengur og gerist, en borgar sig engu að síður þegar olíuverð er nokkuð hátt (eins og almennt hefur verið undanfarin ár).

Umræddur Jeff Currie segir afar einfalt að draga úr eða auka við olíuvinnslu úr þessum olíulindum og líkir því við framleiðslu á bréfaklemmum. Og að eðlilegt sé að það séu bandarísku „bréfaklemmuframleiðendurnir“ sem fyrst bregðist við verðbreytingum á olíumarkaði. Þ.e. dragi úr fjárfestingum þegar olíuverð lækki og auki þær þegar verðið fer upp. Niðurstaðan sé sú að Sádarnir gegni ekki lengur því hlutverki að jafna framboð á olíumörkuðum. Þess í stað muni Sádarnir nú almennt halda framleiðslu sinni óbreyttri eða a.m.k. ekki draga umtalsvert úr framleiðslu þó svo verð lækki, fyrr en ljóst sé orðið hverju aðgerðir „bréfaklemmuframleiðendanna“ skila.

Gjörbreytt orkuveröld?

Jeff Currie segir að nýju vinnsluaðferðirnar í Bandaríkjunum hafi gjörbreytt orkumörkuðunum. Ekki aðeins olíumörkuðum, heldur einnig raforkumörkuðum. Ódýrt gas hafi t.d. gert ný kjarnorkuver nánast ómöguleg. Hvað olíuna snertir, þá hafi vinnslan á tight oil snaraukið samkeppni milli olíuframleiðenda heimsins. Það muni halda olíuverði nálægt því sem nemur kostnaðinum við framleiðslu á tight oil. Þá er átt við kostnað heildarfjárfestingarinnar í slikri vinnslu, sem Goldman Sachs álítur nálægt 80 USD/tunnu (þ.e. bæði fastur- og breytilegur kostnaður innifalinn).

Ofangreind sjónarmið Jeff Currie má heyra í nokkuð ítarlegu viðtali við hann á vef Goldman Sachs (viðtalið er frá 15. desember s.l.; 2014). Annað áhugavert viðtal við Currie, frá því fyrir tæpri viku síðan, má sjá á vef Bloomberg. Þarna ítrekar Currie að hann telji líklegt botnverð þessa dagana verða 39 USD/tunnu - með þeim rökum að hann hafi reiknað út að þá fari skuldugustu olíuframleiðendurnir vestra í þrot. Þetta er hljómar reyndar eins og fræðileg fremur en raunsæ röksemd hjá Currie. Því gjaldþrot einhverra fyrirtækja í tight oil mun ekki skrúfa fyrir olíukranann á vinnslu sem búið er að byggja upp. Þvert á móti eru líkur á að þrotabúið myndi skrúfa ennþá meira frá krananum ef unnt er. Þess vegna er mögulegt botnverð mun lægra en umræddir 39 USD. Þó er algjörlega útilokað er að spá hversu langt verðið fer niður; þar ræður sálarástand manna nefnilega oft ansið miklu.

Sjaldgæfari eða tíðari verðsveiflur? 

Currie segir einnig að sveigjanleiki við framleiðslu á tight oil geri það að verkum að líklegt sé að olíuverð verði í framtíðinni mun stöðugra en verið hafi. Það sé einn þáttur í hinni breyttu olíuveröld (New Oil Order). Þetta sjónarmið er algerlega andstætt því sem ég vil halda fram. Ég álít útilokað að tight oil muni verða jafn góð jafnvægisstöng eins og Goldman Sachs heldur fram. Það hversu ný olíuvinnsla er orðin dýr mun að mínu mati sennilega valda því að verulegar verðsveiflur á olíumörkuðum verði tíðari en verið hefur. 

Ég álít það sem sagt ansið langsótt að aukin samkeppni á olíumarkaði milli Sádanna og framleiðenda tight oil í Bandaríkjunum muni stuðla að auknu jafnvægi í olíuverði. Sádarnir munu ekki verða ánægðir fyrr en þeir hafa þrengt svo olíuframleiðendum utan OPEC að offramleiðslan verði úr sögunni og þeir nái að auka markaðshlutdeild sína. Það er m.ö.o. „stríð“ á olíumarkaði og slíkt ástand felur í sér eitthvað allt annað en aukið verðjafnvægi. 

Það er engu að síður rétt hjá Goldman Sachs að olíuveröldin er breytt frá því sem var fyrir nokkrum árum. Ennþá er ófyrirséð hverjar afleiðingarnar verða. Þetta viðurkennir Jeff Currey, því hann segir sjálfur að líklega hafi óvissan á olíumarkaði sjaldan eða aldrei verið meiri en núna. Mér er reyndar hulin ráðgáta hvernig hann getur í einu orðinu sagt að nýja olíuveröldin muni stuðla að meira verðjafnvægi, en í næsta orði sagt að óvissan hafi aldrei verið meiri. Því miður virðist enginn þeirra fjölmörgu fréttamanna sem tala við hann þessa dagana sjá ástæðu til að víkja að þessu atriði. Heldur keppast við að líta gáfulega út og kinka kolli. 

Lokaorð

Að lokum er vert að ítreka að skv. núverandi spá Goldman Sachs verður olíuverð i ársbyrjun 2016 á bilinu 60-80 USD/tunnu. Það má vel vera að þetta rætist. En hversu nærri - eða fjarri - raunveruleikanum þessi verðspá reynist, kemur í ljós eftir tæpa 12 mánuði. Hér má hafa í huga að nýjustu hagtölur frá Kína og Evrópu eru ekki beysnar - og gefa vísbendingar um að eftirspurn eftir olíu verði ansið dauf jafnvel allt þetta ár. En Goldman Sachs þykir sem sagt raunhæft að hráolía nái að hækka um 50-100% á árinu. Vegna þess að „bréfklemmuframleiðendurnir“ muni ná að stilla verðið þannig í harðri samkeppni sinni við Sádana.