Snjallir snúningar móðurfélags Norðuráls

Álverð er lágt um þessar mundir og fjölmörg álver í heiminum eru rekin með tapi. En þó svo lágt álverð sé víða að valda áliðnaðinum verulegum vandræðum, þá er greinilegt að sum álfyrirtæki eru lagin við að nýta aðstæður sér í hag.

Century eykur álframleiðslu sína á tímum offramboðs 

Hér verður fjallað um það hvernig bandaríska álfyrirtækið Century Aluminum, sem að stærstu leyti er í eigu hrávörurisans Glencore Xstrata, hefur náð að lækka kostnað við álframleiðslu sína vestur í Bandaríkjunum. Þetta gerist samhliða því að Century var að yfirtaka nokkuð stórt álver vestur í Kentucky og þar með að auka álframleiðslugetu sína umtalsvert. Þetta er vel að merkja að gerast á tímum lágs álverðs og mikils offramboðs af áli.

Century Aluminum virðist sem sagt sjá áhugaverð tækifæri í núverandi markaðsaðstæðum og horfum á álmarkaði. Það er reyndar svo að þær aðgerðir sem Century hefur ráðist í virðast að verulegu leiti vera á kostnað fyrrverandi starfsmanna fyrirtækisins og almennings. En á hlutafjármarkaði er auðvitað bara spurt um afkomu og framtíðarhorfur viðkomandi fyrirtækis og þar virðist staða Century viðunandi.

Hawesville losnar undan langtímasamningi um raforkukaup

Fyrr á þessu ári (2013) losaði Century sig undan langtímaraforkusamningi álversins í smábænum Hawesville í Kentucky. Athyglisvert er að þarna tókst Century að losna undan raforkusamningnum OG halda rekstri álversins áfram (með kaupum á ódýrari raforku annars staðar frá) þrátt fyrir að í umræddum raforkusamningi kæmi fram að einungis væri heimilt að segja samningnum upp í tengslum við lokun viðkomandi álvers. Niðurstaðan eykur mjög hagkvæmni í rekstri álversins, því vegna mikils framboðs af jarðgasi hefur raforkuverð á markaði þar vestra lækkað mjög.

Álver Century í Hawesville er með afkastagetu sem nemur tæplega 250 þúsund tonnum árlega (slagar sem sagt hátt í álver fyrirtækisins á Grundartanga). Raforkusalinn sem þarna missti af langtímasamningi sínum við Century er nokkuð stórt raforkufyrirtæki, sem nefnist Big Rivers og er í eigu Kentucky-fylkis. Big Rivers er sem sagt eins konar Landsvirkjun þeirra Kentyckymanna. Vegna uppsagnar Century á raforkusamningnum, þ.e. tapaðra tekna raforkuframleiðandans, hefur Big Rivers þurft að snarhækka raforkuverð til viðskiptavina sinna í Kentucky; bæði almennings og fyrirtækja.

Eðlilega eru viðskiptavinir Big Rivers heldur súrir yfir þessu. Nú stefnir reyndar í málaferli gegn fyrirtækinu. Þar sem byggt verður á því að það standist ekki lög að álverið í Hawesville fái að losna undan raforkusamningi sínum með þeim hætti sem gert var. Stjórnvöld í Kentucky hafa aftur á móti samþykkt þá gerninga.

Century „kaupir“ álverið í Sebree

Ekki síður áhugavert en tilþrifin í Hawesville, er þegar Century tók sig til nú í vor og keypti álver af Rio Tinto Alcan (RTA). Umrætt álver er í smábænum Sebree í Kentucky. Það sem er sérstaklega athyglisvert við þessi kaup er sjálft kaupverðið. Því þarna fékk Century í reynd meðgjöf með álverinu; þegar upp var staðið má segja að RTA hafi borgað Century fyrir að hirða álverið af þeim.

Century greiddi einungis 61 milljón USD fyrir þetta rúmlega 200 þúsund tonna álver. Með í kaupunum fylgdi m.a. handbært fé, birgðir og skammtímakröfur (það sem á ensku kallast working capital) upp á 71 milljón USD. Þar að auki tók RTA á sig allar áhvílandi lífeyrisskuldbindingar vegna álversins. 

RTA var því bersýnilega umhugað að losna við þessa bræðslu. Enda er það beinlínis stefna RTA að minnka verulega þá starfsemi sína sem snýr að álframleiðslu, sem sýnir vantrú fyrirtækisins á að álverð hækki umtalsvert. RTA er einmitt eigandi álversins í Straumsvík, sem var eitt af fjölmörgum álverum í heiminum sem rekið var með tapi á liðnu ári (2012).

Það má því segja að Century hafi fengið álverið þarna í Sebree gefins og gott betur. Þannig gerast kaupin á áleyrinni dag, þar sem sumir virðast orðnir ansið örvæntingafullir. Og nú vinnur Century í því að leika sama snjalla leikinn í Sebree eins og í Hawesvile. Þ.e. að losna undan langtímasamningi um raforkukaup, en halda áfram með starfsemina og fá raforkuna á lægra verði. Líklegt virðist að það gangi eftir, því fátt óttast stjórnmálamennirnir í Kentucky meira en lokun álversins og töpuð störf.

Afleiðing hins yfirvofandi breytta fyrirkomulags á raforkusölu til álversin í Sebree yrði væntanlega svipuð eins og í Hawesville. Þ.e. að raforkuverð til almennings og fyrirtækja í Kentucky muni hækka ennþá meira.

Eftirlaunafólkið í Ravenswood í slæmum málum

Enn eitt álverið sem Century á vestur í Bandaríkjunum er gamalt álver við Ravenswood í Vestur Virginíu. Century lokaði álverinu í Ravenswood árið 2009 sökum þess að álverið þótti óhagkvæmt. Í framhaldinu þurfti fyrirtækið sem rak álverið (dótturfyrirtæki Century) ekki lengur að standa við skuldbindingar um greiðslu heilbrigðisútgjalda vegna starfsfólksins og eftirlaunþega. Þar mun Century hafa losnað undan því að greiða slík útgjöld vegna rúmlega fimmhundruð eftirlaunaþega álversins.

Þetta hefur valdið miklum deilum og reiði meðal margra í Ravenswood. Century gaf reyndar undir fótinn með að enduropna álverið ef markaðsaðstæður og rekstrarskilyrði sköpuðu réttu forsendurnar (sá vilji kemur enn fram á heimasíðu Century). Og til að liðka fyrir enduropnum álversins í Ravenswood hafa stjórnvöld í Vestur Virginíu lofað Century afar myndarlegum stuðningi sem nemur tugum milljóna USD. En álverið í Ravenswood er samt ennþá lokað. Og eftir að Century eignaðist álver RTA í Sebree fyrir nokkrum mánuðum virðist sem væntingar fólks í Ravenswood um enduropnun álversins þar hafi dofnað verulega.

Álver Century í Bandaríkjunum þola raforkuverð sem er um 40% hærra en Norðurál greiðir 

Það er einnig athyglisvert að í bandarískum gögnum kemur fram að álver Century í Hawesville (og sennilega einnig í Sebree) sé rekið með hagnaði jafnvel þó svo raforkuverð sé um 34 USD/MWst (raforkuverð til álvera í Bandaríkjunum hefur vel að merkja stundum verið miklu hærra og það hefur gengið prýðilega þegar álverð hefur verið hærra en nú er). Á sama tíma er álverið sem Century á hér á Íslandi, þ.e. álver Norðuráls í Hvalfirði, sennilega að greiða nálægt 25 USD/MWst.

Verðmunurinn er næstum 40%. Það er því kannski ekki að undra að þegar Century kynnir afkomu sína eru stjórnendur fyrirtækisins jafnan geysilega ánægðir með Grundartangann. Sem er auðvitað bara hið besta mál - og þá ekki síst fyrir hluthafa Century og þá sérstaklega fyrir stærsta hluthafann; gullmylluna Glencore Xstrata.

Það hlýtur reyndar að teljast nokkuð athyglisvert að ástandið á álmörkuðum skuli vera metið svo erfitt þessa dagana að álver fáist svo gott sem gefins. Þess vegna virðist afar ólíklegt að Century fari nú að leggja í fjárfestingu upp á hundruð milljóna USD til að koma upp nýju álveri í Helguvík. Nema auðvitað ef Century getur tryggt sér raforku til álversins á ámóta kjörum eins og á Grundartanga. Vandséð er að það gangi eftir.

Býst Bless við því að íslensk stjórnvöld séu jafnvel ennþá sveigjanlegri en stjórnvöld í Kentucky?

Í næstu grein verður gerð nánari grein fyrir þessum raforkusamningum Century vestur í Kentucky. Sem reyndar sýna vel klókindi stjórnenda Century. Og þá kannski ekki síst samningafærni forstjórans; Michael Bless. Hann hefur einmitt undanfarið verið duglegur að hrósa íslenska iðnaðarráðherranum - og reyndar ríkisstjórninni allri - fyrir velvilja og vasklega framgöngu gagnvart því að álver rísi í Helguvík.

Í þessu sambandi má hafa í huga að ekki er langt síðan haft var eftir forstjóra einkafyrirtækisins HS Orku að hann sæi ekki hvernig unnt væri að virkja fyrir álver nú um stundir. Síðan það var hefur álverð lækkað ennþá meira. Hér verður manni hugsað til þess að nú síðsumars kom fram í máli Bless að Century væri komið í viðræður um orkukaup frá Landsvirkjun. En það hlýtur að vera afar ólíklegt að Landsvirkjun hafi áhuga á að selja raforkuna ódýrara en HS Orka treystir sér til.

Ráðherrar hafa auðvitað ekkert með HS Orku að gera. Og í nútímanum er erfitt að ímynda sér að ráðherrar fari að beita Landsvirkjun þrýstingi til að selja raforku á hrakvirði - jafnvel þó svo um ríkisfyrirtæki sé að ræða og stjórnin sé skipuð af fjármálaraðherra.

Michael Bless hlýtur að vitað það fullvel að ríkisstjórn Íslands mun ekki fara að skipta sér af raforkusölu, raforkuverði eða raforkuafhendingu til álvers í Helguvík. Þar að auki er löngu búið að ganga frá lagaumhverfinu sem tengist fjárfestingu og skattaumhverfi vegna álvers Century í Helguvík. Því er erfitt að sjá hvað Bless er að sækja með ráðherrafundunum hér. Kannski eru þetta bara kurteisisheimsóknir. Eða heldur Bless að íslensk stjórnvöld séu jafnvel ennþá viljugri til að liðka fyrir álveri heldur en stjórnvöld í Kentucky?

Athyglisverð skýrsla um Kentucky og áliðnaðinn

Auk þess að fjalla nánar um raforkusamninga Century í Kentucky verður í næstu grein höfundar hér á viðskiptavef mbl.is einnig minnst á nokkur önnur áhugaverð atriði sem snerta áliðnaðinn. Þar er um að ræða upplýsingar sem fram koma í bandarískri skýrslu, sem nýlega var unnin af ráðgjafafyrirtæki þar í landi. Þar koma fram ýmis atriði sem tvímælalaust mæla gegn því að hér rísi nýtt álver. Þetta og ýmislegt fleira í næstu grein.