Notalegur Sunnudagsmorgunn

Þennan Sunnudagsmorgunn spjallaði Gísli Marteinn Baldursson við iðnaðarráðherra. Viðtalið snerist að verulegu leyti um álver í Helguvík. Því miður urðu þær umræður þokukenndari en búast hefði mátt við af hinum skelegga og fríska stjórnanda.

Staðan er ekkert óskýr

Við þetta tækifæri sagði ráðherrann, Ragnheiður Elín Árnadóttir, að biðstaðan með Helguvíkurverkefnið væri slæm. Betra væri að ákvörðun um álverið væri tekin af eða á. Í þessum orðum liggur að staðan sé eitthvað óskýr. En svo er reyndar alls ekki. Það er nefnilega dagljóst að miðað við núverandi stöðu er álverið ekki að fara að rísa. 

Í gildi er Rammaáætlun um vernd og orkunýtingu þar sem nær allir virkjunarkostir í nýtingarflokki eru jarðvarmakostir á Reykjanesi og NA-landi. Engar líkur virðast á því að jarðvarmakostirnir á Reykjanesi verði virkjaðir fyrir Helguvík á næstu árum. Það myndi kosta of mikið að virkja þann jarðvarma til handa álveri og því gengur slíkt dæmi ekki upp. Sama má sennilega segja um jarðvarmann á NA-landi - og þar að auki myndi þá bætast við ennþá meiri flutningskostnaður.

Að auki er óraunhæft að gera ráð fyrir að unnt yrði að virkja jarðvarmann í svo stórum skrefum sem nauðsynlegt væri fyrir álver. Menn virðast a.m.k. almennt vera orðnir sammála um að ekki er hyggilegt að byggja slíkar virkjanir í stærri skrefum en ca. 100 MW í einu. Og jafnvel það sé full áhættusamt og nær sé að miða við 50 MW skref. Það virðist því afar ólíklegt að jarðvarmi geti skilað umtalsverðri raforku til Helguvíkur í náinni framtíð.

Ef álver á að rísa í Helguvík bendir sem sagt flest til þess að mestur hluti raforkunnar þurfi að koma frá nýjum vatnsaflsvirkjunum. Og þær eru einfaldlega ekki í nýtingarflokki Rammaáætlunar - nema Blönduveita og Hvalárvirkjun á Vestfjörðum. Þeir tveir kostir yrðu dropi í hafið þegar álver er annars vegar. Þess vegna blasir við að miðað við núverandi stöðu rís ekkert álver í Helguvík. Og þess vegna hefði Gísli Marteinn átt að spyrja iðnaðarráðherra hvernig hann hyggist bregðast við því.

Glencore Xstrata vill neðri hluta Þjórsár og Norðlingaölduveitu

Staðan er svo skýr að forstjóri Century Aluminum, Michael Bless, er með þetta alveg hreinu. Það kom t.d. vel fram á fundi vestur í Bandaríkjunum í tengslum við nýlegt árshlutauppgjör Century. Yfirlýsingar stjórnenda Century á þeim fundi sýna a.m.k. vel hver staða málsins er frá þeirra sjónarhorni. Og iðnaðarráðherra hlýtur að vita af þeim yfirlýsingum eða a.m.k. hafa fengið upplýsingar um þær frá aðstoðarfólki sínu og/eða starfsfólki ráðuneytisins. 

Og hvað var það sem þarna kom fram hjá Century? Þar má t.d. nefna eftirfarandi atriði. Í fyrsta lagi þá segir forstjóri Century Aluminum að hann geri ekki ráð fyrir að HS Orka og Orkuveita Reykjavíkur hafi tök á að útvega þá orku sem þarf. Í öðru lagi segir Bless að ef álver eigi að rísa í Helguvík í náinni framtíð þurfi Landsvirkjun að koma að því verkefni. Loks sagði forstjóri Century að íslensk stjórnvöld hyggist innan sex mánaða ljúka endurmati á Rammaáætluninni. Og hann virðist afar bjartsýnn um að þær ákvarðanir, sem þá muni liggja fyrir, tryggi það að Century geti farið á fullt í Helguvík.

Það er sem sagt alveg skýrt hvaðan Century Aluminum vill fá raforkuna til Helguvíkur. Eða kannski öllu heldur alveg skýrt hvaðan Glencore Xstrata vill fá raforkuna (því Glencore er ráðandi hluthafinn í Century og álver Century á Íslandi er afar stór „viðskiptavinur“ Glencore; bæði vegna hráefnis til framleiðslunnar og vegna álsins sem framleitt er á Grundartanga). Glencore/Century/Norðurál vill fá raforkuna frá Landsvirkjun - og þá er vatnsaflið og breytt Rammaáætlun bersýnilega það sem verið er að horfa til.

Tillögur að spurningum sem hefði mátt spyrja 

Fullt tilefni var til að spyrja iðnaðarráðherra eftirfarandi spurninga: Stendur til að gera breytingar á Rammaáætlun innan sex mánaða? Stendur til að gera breytingar á Rammaáætlun með það að markmiði að Landsvirkjun geti sem fyrst reist þrjár virkjanir í neðri hluta Þjórsár? Stendur til að gera breytingar á Rammaáætlun með það að markmiði að Landsvirkjun geti sem fyrst hafist handa við gerð Norðlingaölduveitu?

Að auki má hugsa sér ýmsar fleiri spurningar sem áhugavert hefði verið að heyra svör við. Eins og það hvort iðnaðarráðherra þætti eðlilegt eða óeðlilegt að raforkusamningar til álvers í Helguvík yrðu með álverðstengingu? Slík tenging færir óhjákvæmilega áhættu frá álfyrirtækinu yfir á raforkuframleiðandann (Landsvirkjun) og þar með yfir á ríkið (vegna ríkisábyrgðarinnar) og þar með yfir á skattborgara og almenning. Og hver er afstaða iðnaðarráðherra gagnvart hugmyndum um að selja hluta Landsvirkjunar til einkaaðila? Og hefur ráðherrann áhuga á því að farið verði í viðræður við bresk stjórnvöld um lagningu sæstrengs milli Bretlands og Íslands?

Þetta var reyndar ósköp notalegt spjall milli Gísla Marteins og Ragnheiðar Elínar þarna í morgun. Og kannski er bara best að þannig sé sjónvarpið á sunnudögum. Notalegt en lítt pólitískt. Takk fyrir þáttinn - sem var kósý en skildi ekki mikið eftir.